Dlaczego jesienią częściej boli gardło i jak temu zapobiec?

Dlaczego jesienią częściej boli gardło to pytanie, które pojawia się wraz z początkiem sezonu jesienno-zimowego, kiedy liczba infekcji gardła gwałtownie rośnie. Zmienne temperatury, suchsze powietrze, większe zanieczyszczenie i spadek odporności sprawiają, że błona śluzowa gardła staje się bardziej podatna na działanie wirusów i bakterii. W tym czasie zwiększa się też częstość występowania infekcji wirusowych i bakteryjnych dróg oddechowych, w tym anginy paciorkowcowej i zapalenia gardła. Jak możemy pomóc sobie w chłodniejszym sezonie? Na co zwracać uwagę, aby jak najdłużej cieszyć się dobrym zdrowiem i samopoczuciem?

• Ból gardła nasila się jesienią przez suchsze powietrze, wychłodzenie i osłabienie odporności.
• Dominującą przyczyną są infekcje wirusowe, rzadziej bakteryjne, jak angina paciorkowcowa.
• Czynniki środowiskowe – ogrzewanie, smog i zanieczyszczenie powietrza – dodatkowo podrażniają błonę śluzową.
• W profilaktyce znaczenie mają witamina D, odpowiednia dieta, sen i higiena rąk.
• Nawilżacz powietrza i oczyszczacz mogą ograniczyć częstość infekcji gardła w sezonie jesienno-zimowym.

Zobacz też: Dieta na wzmocnienie układu immunologicznego. Poznaj sprawdzone przykłady

Co powoduje częstszy ból gardła jesienią?

Częstsze przypadki bólu gardła w okresie jesienno-zimowym wynikają z kumulacji kilku czynników – biologicznych, środowiskowych i immunologicznych. W tym czasie gwałtownie rośnie aktywność wirusów układu oddechowego, takich jak rynowirusy, adenowirusy czy wirusy grypy. Badania The Lancet Infectious Diseases (2023) wykazały, że sezon jesienny jest szczytem transmisji rynowirusów i RSV, które odpowiadają za ponad 60% infekcji gardła u dorosłych i dzieci.

Niższe temperatury powodują zwężenie naczyń błony śluzowej gardła, ograniczając jej ukrwienie i zdolność do obrony przed patogenami. Z kolei suche powietrze, często spotykane w ogrzewanych pomieszczeniach, wysusza śluzówkę i osłabia barierę nabłonkową. W badaniach Clinical Otolaryngology (2022) wykazano, że wilgotność poniżej 40% zwiększa podatność na infekcje gardła nawet dwukrotnie.

Jakie infekcje wywołują ból gardła w sezonie jesienno-zimowym?

Większość przypadków bólu gardła jesienią ma charakter wirusowy. Typowe wirusy odpowiedzialne za objawy to:

• Rynowirusy – najczęstsza przyczyna przeziębień i bólu gardła.
• Adenowirusy – powodują zapalenie gardła i gorączkę, często z zapaleniem spojówek.
• Wirusy grypy i paragrypy – przebiegają z silnym bólem gardła i gorączką.
• Wirus syncytialny (RSV) – szczególnie groźny u dzieci i seniorów.

W około 10–15% przypadków ból gardła jest wywołany przez infekcje bakteryjne, głównie przez paciorkowce grupy A (Streptococcus pyogenes), prowadzące do anginy paciorkowcowej. W publikacjach BMJ (2022) podkreślono, że prawidłowe różnicowanie infekcji wirusowych i bakteryjnych ma kluczowe znaczenie dla racjonalnego stosowania antybiotyków i zapobiegania antybiotykooporności.

Infekcje bakteryjne mogą prowadzić również do powikłań, takich jak zapalenie zatok przynosowych, zapalenie ucha środkowego czy bakteryjne zapalenie oskrzeli i płuc, szczególnie u dzieci i osób starszych.

Jak czynniki środowiskowe wpływają na gardło jesienią?

Środowisko w sezonie jesienno-zimowym znacząco wpływa na stan błony śluzowej gardła. Smog i zanieczyszczenie powietrza działają drażniąco i zwiększają stan zapalny nabłonka dróg oddechowych. Według badań WHO (2023) ekspozycja na pyły PM2.5 zwiększa ryzyko infekcji górnych dróg oddechowych o 30%.

Ogrzewanie i suche powietrze w zamkniętych pomieszczeniach powodują utratę nawilżenia śluzówki, co sprzyja mikropęknięciom i kolonizacji bakteryjnej. Pomocne może być stosowanie nawilżacza powietrza oraz wietrzenie pomieszczeń, co obniża stężenie wirusów w powietrzu. Oczyszczacz powietrza z filtrem HEPA dodatkowo redukuje ilość pyłów i alergenów.

Jak wzmocnić odporność i zapobiegać bólowi gardła?

Wzmocnienie odporności w okresie jesiennym ma kluczowe znaczenie w profilaktyce infekcji gardła. Badania kliniczne wskazują, że niedobory witaminy D są jednym z głównych czynników zwiększających podatność na infekcje dróg oddechowych. Uzupełnianie tej witaminy jesienią i zimą może zmniejszyć ryzyko infekcji nawet o 30% (British Medical Journal, 2021).

Dieta bogata w warzywa, owoce, cynk, selen i probiotyki wspiera funkcje układu odpornościowego. W codziennym jadłospisie warto uwzględnić:

• Kiszonki, kefir, jogurt i zakwas buraczany – źródła probiotyków wspierających mikroflorę jelitową.
• Ryby morskie, orzechy, olej lniany i oliwę z oliwek – dostarczające kwasów omega-3.
• Czosnek, imbir, kurkuma, miód i cytryna – naturalne substancje przeciwzapalne i przeciwwirusowe.
• Paprykę, czarną porzeczkę i dziką różę – bogate w witaminę C.

Równie istotne są: odpowiedni sen, regularna aktywność fizyczna, higiena rąk i unikanie kontaktu z osobami przeziębionymi. Wszystkie te elementy wzmacniają odporność śluzówki gardła i zmniejszają ryzyko infekcji.

Kiedy należy udać się do lekarza?

Ból gardła, który utrzymuje się dłużej niż 7 dni, nasila się lub towarzyszy mu gorączka powyżej 38°C, trudności w połykaniu lub powiększenie węzłów chłonnych, wymaga konsultacji z lekarzem. Wskazana jest ocena w kierunku infekcji bakteryjnej, a w razie potrzeby wykonanie wymazu z gardła i włączenie antybiotyku. U dzieci i seniorów infekcje gardła mogą przebiegać ciężej i szybciej prowadzić do powikłań.

Lekarz może też zalecić leczenie objawowe, preparaty łagodzące śluzówkę oraz suplementację witamin i probiotyków wspierających mikroflorę po antybiotykoterapii.

Sekcja pytań i odpowiedzi

Dlaczego gardło boli częściej, gdy zaczyna się sezon grzewczy?
Ponieważ ogrzewanie wysusza powietrze, co powoduje podrażnienie błony śluzowej gardła i zmniejsza jej odporność na infekcje.

Czy smog może powodować ból gardła?
Tak. Zanieczyszczenia powietrza działają drażniąco i zwiększają stan zapalny błony śluzowej, szczególnie u mieszkańców dużych miast.

Czy witamina D naprawdę chroni przed infekcjami gardła?
Badania potwierdzają, że odpowiedni poziom witaminy D wzmacnia układ odpornościowy i zmniejsza ryzyko infekcji dróg oddechowych.

Jak naturalnie łagodzić ból gardła?
Pomagają napary z imbiru, miodu, cytryny czy dzikiej róży, które działają przeciwzapalnie i nawilżająco na śluzówkę.

Źródła:

1. WHO, Air Pollution and Health Report, 2023.
2. The Lancet Infectious Diseases, 2023 – Seasonal prevalence of respiratory viruses.
3. BMJ, 2022 – Viral vs bacterial sore throat: diagnostic principles.
4. Clinical Otolaryngology, 2022 – Impact of humidity on mucosal immunity.
5. British Medical Journal, 2021 – Vitamin D supplementation and respiratory infections.
6. European Respiratory Journal, 2020 – Immune protection and environmental exposure in upper airway infections.